Znaki towarowe są kluczowym elementem ochrony własności intelektualnej przedsiębiorstw, służącym nie tylko do identyfikacji towarów lub usług, ale także do budowania marki i zdobywania zaufania klientów. W dzisiejszej gospodarce opartej na innowacjach ochrona znaków towarowych jest jednym z priorytetów dla przedsiębiorców, którzy chcą zabezpieczyć swoją pozycję na rynku. Jednakże, aby uzyskać ochronę, zgłaszający muszą spełniać szereg wymogów prawnych, a ich działania muszą być zgodne z zasadami uczciwej konkurencji i etyki biznesowej.
W tym kontekście pojęcie „zgłoszenie w złej wierze” staje się istotnym narzędziem, które pozwala chronić rynek przed nadużyciami. Zarzut zgłoszenia w złej wierze może skutkować odmową rejestracji znaku lub unieważnieniem już uzyskanej ochrony. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy, czym jest zgłoszenie w złej wierze, jakie są jego przesłanki, a także jakie konsekwencje mogą wynikać z dokonania takiego zgłoszenia.
Co to jest "zgłoszenie w złej wierze"?
Pojęcie zgłoszenia w złej wierze odnosi się do działań zgłaszającego znak towarowy, które są sprzeczne z zasadami uczciwej konkurencji lub mają na celu osiągnięcie korzyści kosztem innych podmiotów. W polskim prawie własności przemysłowej przesłanka zgłoszenia w złej wierze jest uregulowana w art. 129¹ ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo własności przemysłowej i stanowi jedną z bezwzględnych przeszkód rejestracji znaku towarowego.
Zgodnie z tym przepisem, jeżeli znak towarowy został zgłoszony w złej wierze, Urząd Patentowy RP (UPRP) może odmówić jego rejestracji. Co istotne, przesłanka złej wiary dotyczy nie tylko samego znaku, ale przede wszystkim intencji zgłaszającego w momencie dokonywania zgłoszenia.
Na gruncie unijnego prawa znaków towarowych zgłoszenie w złej wierze również jest podstawą do unieważnienia rejestracji, co wynika z art. 59 ust. 1 lit. b rozporządzenia 2017/1001. Warto podkreślić, że unijne przepisy nie przewidują odmowy rejestracji znaku w wyniku zgłoszenia w złej wierze – w takich przypadkach zgłoszenie może zostać zakwestionowane dopiero po jego rejestracji.
Przesłanki zgłoszenia w złej wierze
Przesłanki zgłoszenia w złej wierze wynikają zarówno z orzecznictwa, jak i doktryny prawa własności przemysłowej, a ich analiza opiera się na badaniu zarówno subiektywnych intencji zgłaszającego, jak i obiektywnych okoliczności towarzyszących zgłoszeniu znaku towarowego. Warto podkreślić, że polskie przepisy oraz prawo unijne nie zawierają definicji legalnej „złej wiary”, co sprawia, że jej interpretacja zależy od konkretnego stanu faktycznego i jest przedmiotem oceny w każdym przypadku indywidualnie.
Subiektywne przesłanki – zamiar zgłaszającego
Podstawowym elementem, który pozwala stwierdzić zgłoszenie w złej wierze, jest naganny zamiar zgłaszającego w chwili dokonywania zgłoszenia. Intencja ta musi być oceniana w kontekście zachowania zgłaszającego oraz jego motywacji. Typowe sytuacje wskazujące na naganny zamiar obejmują:
- Blokowanie konkurencji – zgłoszenie dokonywane wyłącznie w celu uniemożliwienia innym podmiotom rejestracji lub używania oznaczenia, które było wcześniej używane na rynku.
- Cel spekulacyjny – rejestracja znaku bez zamiaru jego rzeczywistego używania, z zamiarem wywierania presji na inne podmioty w celu uzyskania korzyści majątkowych, np. zawarcia umowy licencyjnej lub sprzedaży praw do znaku.
- Świadome naruszenie praw osób trzecich – dokonanie zgłoszenia z wiedzą lub w sytuacji, gdy zgłaszający mógł dowiedzieć się, że oznaczenie jest już używane przez inną osobę w obrocie gospodarczym.
Zamiar zgłaszającego, choć subiektywny, musi być oceniany w sposób zobiektywizowany, co oznacza, że intencje są weryfikowane na podstawie dowodów i okoliczności faktycznych.
Obiektywne przesłanki – okoliczności sprawy
Obiektywne przesłanki zgłoszenia w złej wierze wynikają z analizy działań zgłaszającego w odniesieniu do sytuacji na rynku i wcześniejszych praw innych podmiotów. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C-529/07 (Lindt) wskazał, że przy ocenie złej wiary należy uwzględniać wszystkie istotne czynniki istniejące w chwili zgłoszenia, w tym:
- Wiedza o wcześniejszym używaniu oznaczenia – jeżeli zgłaszający wiedział lub powinien wiedzieć, że oznaczenie było wcześniej używane przez inną osobę w co najmniej jednym państwie członkowskim, może to świadczyć o działaniu w złej wierze.
- Zamiar uniemożliwienia używania oznaczenia przez osobę trzecią – kluczowym elementem oceny jest zamiar zgłaszającego w chwili dokonywania zgłoszenia. Jeżeli intencją było uniemożliwienie innym podmiotom korzystania z oznaczenia, może to wskazywać na nieuczciwe działanie.
- Stopień ochrony wcześniejszego oznaczenia – znaczenie ma, czy wcześniejsze oznaczenie korzystało z ochrony prawnej, np. w wyniku rejestracji lub uznania go za powszechnie znane.
Typowe przypadki zgłoszeń w złej wierze
W doktrynie i orzecznictwie wyróżniono kilka typowych sytuacji, które mogą wskazywać na zgłoszenie w złej wierze:
- Spekulacyjne zgłoszenia znaków towarowych – zgłaszający nie ma zamiaru rzeczywistego używania znaku, lecz rejestruje go w celu wymuszenia opłat licencyjnych lub uzyskania korzyści od przedsiębiorców faktycznie zainteresowanych używaniem tego oznaczenia.
- Przywłaszczenie oznaczenia – zgłoszenie znaku identycznego lub podobnego do oznaczenia, które jest już używane przez inną osobę na rynku, w celu uniemożliwienia tej osobie dalszego korzystania z oznaczenia.
- Rejestracja w celu blokowania konkurencji – zgłaszający rejestruje oznaczenie wyłącznie po to, by zablokować możliwość wejścia na rynek podmiotowi używającemu podobnego znaku.
- Wykorzystywanie renomy znaku osoby trzeciej – zgłoszenie znaku zawierającego elementy kojarzone z popularnymi markami, nazwiskami sławnych osób lub dziełami artystycznymi w celu skorzystania z ich renomy.
Znaczenie całościowej analizy okoliczności
Ostateczna ocena złej wiary wymaga uwzględnienia wszelkich istotnych czynników, takich jak przebieg działań zgłaszającego, jego strategia handlowa, wcześniejsze spory dotyczące oznaczenia, a także ewentualne próby negocjacji z osobą trzecią. Ocena musi być oparta na dostępnych dowodach, a decyzja o uznaniu zgłoszenia za dokonane w złej wierze powinna wynikać z całościowej analizy zgromadzonego materiału. Dzięki temu możliwe jest rozróżnienie między działaniami zgodnymi z zasadami uczciwej konkurencji a nadużyciami, które podważają funkcję ochronną znaków towarowych.
Porozmawiaj z ekspertem
Chcesz unieważnić znak towarowy z powodu dokonania zgłoszenia w złej wierze lub musisz przygotować odpowiedź na unieważnienie? W trakcie bezpłatnej rozmowy doradzę Ci najleszą strategię ochrony Twojej marki.
Praktyczne przypadki zgłoszeń w złej wierze
Sprawa „Lindt” – wyrok TSUE
Wyrok TSUE w sprawie trójwymiarowego kształtu zajączka Lindt stał się kamieniem milowym w interpretacji pojęcia złej wiary. Trybunał podkreślił, że wiedza zgłaszającego o wcześniejszym używaniu podobnego oznaczenia przez inne podmioty oraz brak zamiaru uczciwego korzystania z własnego znaku towarowego mogą świadczyć o zgłoszeniu w złej wierze.
Rejestracja nazwiska „Neymar”
W sprawie T-795/17 unijny sąd uznał zgłoszenie nazwiska „Neymar” przez osobę trzecią za dokonane w złej wierze. Sąd podkreślił, że zgłaszający działał świadomie, aby wykorzystać popularność piłkarza.
Zgłoszenie dzieł Banksy’ego
W przypadku zgłoszenia znaków towarowych zawierających dzieła artysty Banksy’ego, EUIPO uznało, że brak zamiaru używania znaku oraz cel blokowania innych podmiotów świadczyły o złej wierze zgłaszającego.
Skutki zgłoszenia znaku towarowego w złej wierze
Zgłoszenie znaku towarowego w złej wierze wiąże się z poważnymi konsekwencjami zarówno na etapie rejestracji, jak i po jej uzyskaniu. Przesłanka złej wiary, ujęta jako bezwzględna przeszkoda rejestracji w art. 129¹ ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo własności przemysłowej, oznacza, że Urząd Patentowy RP (UPRP) może odmówić udzielenia prawa ochronnego. Jednak skutki zgłoszenia w złej wierze nie ograniczają się wyłącznie do etapu rejestracji – mogą obejmować również postępowania o unieważnienie prawa ochronnego, jeśli okaże się, że ochrona została uzyskana w wyniku nieuczciwego zgłoszenia.
Chcesz unieważnić znak towarowy?
Doradzimy Ci najlepszą ścieżkę ochrony Twoich praw
i całę postępowanie poprowadzimy za Ciebie!
Podane przez Ciebie dane osobowe będziemy przetwarzać w celu i zakresie niezbędnym do udzielenia odpowiedzi na przesłane zapytanie. Podanie danych jest dobrowolne, ale niezbędne do udzielenia odpowiedzi. Administratorem Twoich danych osobowych jest Kancelaria Prawna Kantorowski, Głąb i Wspólnicy Sp.j. Przysługuje Ci prawo wniesienia sprzeciwu, prawo dostępu do danych, prawo żądania ich sprostowania, ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. Szczegółowe informacje znajdziesz w naszej Polityce prywatności.
Weryfikacja zgłoszenia w złej wierze przez Urząd Patentowy
Zgodnie z polskimi przepisami, Urząd Patentowy ma obowiązek weryfikacji przesłanki złej wiary z urzędu na etapie rozpatrywania zgłoszenia. W praktyce jednak wykonanie tego obowiązku może być wyjątkowo trudne. Wynika to z faktu, że przesłanka złej wiary dotyczy przede wszystkim subiektywnego zamiaru zgłaszającego, który musi zostać ustalony na podstawie obiektywnych przesłanek. Jak podkreślają eksperci w komentarzach do przepisów, Urząd Patentowy dysponuje ograniczonymi środkami do samodzielnego ustalenia takich okoliczności.
W przeciwieństwie do innych przeszkód rejestracji, jak np. brak zdolności odróżniającej znaku, zła wiara nie wynika z cech samego oznaczenia, lecz z działań i intencji osoby dokonującej zgłoszenia. UPRP, nie mając dostępu do wewnętrznych motywacji zgłaszającego ani do szczegółowych informacji o jego działaniach rynkowych, często nie jest w stanie skutecznie ustalić, czy zgłoszenie dokonane zostało w złej wierze.
Urząd Patentowy w dużej mierze opiera się na informacjach dostarczonych przez osoby trzecie. Zgodnie z art. 146¹ ust. 4 PrWłPrzem, osoby trzecie mogą zgłaszać uwagi dotyczące złej wiary po publikacji zgłoszenia. W praktyce oznacza to, że w wielu przypadkach dopiero inicjatywa konkurentów lub zainteresowanych stron umożliwia ujawnienie nieuczciwych intencji zgłaszającego. Jest to istotna luka, ponieważ w braku takich uwag UPRP może nie dostrzec okoliczności wskazujących na złą wiarę, a tym samym udzielić ochrony oznaczeniu, które nie powinno jej uzyskać.
Weryfikacja przesłanki złej wiary jest jednym z najbardziej złożonych aspektów postępowania zgłoszeniowego. Urząd Patentowy może mieć trudności z samodzielnym zdobyciem wiedzy o okolicznościach świadczących o złej wierze zgłaszającego, takich jak wcześniejsze używanie znaku przez inne podmioty czy działania zgłaszającego na rynku. Często dopiero w trakcie postępowania spornego, na przykład w przypadku wniosku o unieważnienie, ujawniane są informacje o zachowaniach zgłaszającego, które mogą być uznane za naganne.
Chroń swoją markę!
Nie pozwól konkurencji na kradzież Twojej marki! W trakcie bezpłatnej rozmowy doradzę Ci najleszą strategię ochrony prawnej Twojej marki.
Zła wiara - ryzyka dla zgłaszającego
Dla zgłaszającego skutki zgłoszenia w złej wierze mogą być dalekosiężne. Oprócz odmowy rejestracji lub unieważnienia prawa ochronnego, zgłaszający może ponieść konsekwencje wizerunkowe, finansowe i prawne. W szczególności:
- Może zostać zobowiązany do zwrotu kosztów postępowań spornych.
- Jego działania mogą być podstawą do roszczeń o odszkodowanie ze strony podmiotów, których prawa zostały naruszone.
- Może ucierpieć reputacja zgłaszającego, co negatywnie wpłynie na jego relacje z klientami i kontrahentami.
Zgłaszający powinni pamiętać, że zła wiara w zgłoszeniach znaków towarowych jest przesłanką, która może zostać podniesiona zarówno na etapie rejestracji, jak i później. Z tego względu konieczne jest dokładne przygotowanie zgłoszenia, w tym analiza rynku, sprawdzenie wcześniejszych praw do oznaczenia oraz weryfikacja, czy zamiar zgłaszającego jest zgodny z celami ochrony znaków towarowych. Tylko takie podejście pozwoli uniknąć negatywnych skutków prawnych i biznesowych związanych z zarzutem działania w złej wierze.
Wspólna praktyka CP13 dotycząca zgłoszeń znaków towarowych dokonywanych w złej wierze
EUIPO we współpracy z urzędami ds. własności intelektualnej w państwach członkowskich Unii Europejskiej opracowało Wspólną Praktykę CP13, która odnosi się do zgłoszeń znaków towarowych dokonywanych w złej wierze. Dokument został opublikowany 22 marca 2024 roku i przyjął formę Wspólnego Komunikatu oraz szczegółowej Wspólnej Praktyki. Od 22 czerwca 2024 roku CP13 znajduje zastosowanie w Polsce, gdzie jest obowiązująca zarówno w odniesieniu do nowych zgłoszeń przed Urzędem Patentowym RP (UPRP), jak i w postępowaniach dotyczących unieważnienia rejestracji. Głównym celem tej inicjatywy jest harmonizacja zasad oraz ujednolicenie praktyk urzędów w całej Unii Europejskiej w zakresie oceny przesłanki złej wiary.
Wspólna Praktyka CP13, wprowadzona w 2024 roku, stanowi przełomowy krok w harmonizacji zasad oceny zgłoszeń znaków towarowych dokonywanych w złej wierze na terenie Unii Europejskiej. Opracowana przez EUIPO we współpracy z krajowymi urzędami ds. własności intelektualnej, praktyka ma na celu ujednolicenie podejścia do interpretacji złej wiary, która stanowi przeszkodę bezwzględną w postępowaniach dotyczących rejestracji znaków towarowych. Kluczowym założeniem CP13 jest uznanie, że zła wiara obejmuje działania zgłaszającego, które odbiegają od przyjętych zasad uczciwej konkurencji oraz etycznych standardów w obrocie gospodarczym. Wspólna Praktyka określa, że do stwierdzenia zgłoszenia w złej wierze konieczne jest wykazanie nieuczciwego zamiaru zgłaszającego, który musi być ustalany w kontekście wszystkich istotnych okoliczności istniejących w momencie zgłoszenia.
Praktyka CP13 podkreśla dwa kluczowe elementy w ocenie złej wiary: subiektywny zamiar zgłaszającego oraz obiektywne przesłanki, takie jak wiedza o wcześniejszym używaniu identycznego lub podobnego oznaczenia przez osoby trzecie, zamiar blokowania konkurencji, strategia handlowa zgłaszającego czy prawdopodobieństwo wprowadzenia konsumentów w błąd. Ważnym aspektem dokumentu jest wskazanie, że zła wiara może zostać stwierdzona zarówno w sytuacji, gdy zgłoszenie dotyczy przywłaszczenia praw osoby trzeciej, jak i w przypadkach nadużycia systemu ochrony znaków towarowych, np. zgłoszeń w celach spekulacyjnych lub przedłużania okresu ochrony bez faktycznego używania znaku.
CP13 kładzie również nacisk na kwestię ciężaru dowodu – to strona zgłaszająca wniosek o unieważnienie musi udowodnić, że zgłaszający działał w złej wierze. Przyjęto jednak, że domniemanie dobrej wiary zgłaszającego może zostać obalone na podstawie przedstawionych dowodów, takich jak korespondencja handlowa, wcześniejsze konflikty prawne czy analiza rynkowa działań zgłaszającego. Praktyka przewiduje, że brak reakcji zgłaszającego na zarzuty oraz nieprzedstawienie dowodów na uczciwość jego intencji mogą zostać uznane za potwierdzenie złej wiary.
Dzięki CP13 zwiększa się przewidywalność decyzji urzędów w całej Unii Europejskiej, co eliminuje rozbieżności interpretacyjne między krajowymi systemami ochrony znaków towarowych. Dokument ma szczególne znaczenie dla przedsiębiorców, którzy zyskują większą ochronę przed nadużyciami, a jednocześnie są bardziej świadomi, jakie działania mogą prowadzić do zakwestionowania ich zgłoszeń. W Polsce praktyka ta obowiązuje od 22 czerwca 2024 roku i została zaadaptowana przez Urząd Patentowy RP, co oznacza, że przedsiębiorcy działający na rynku krajowym i unijnym mogą liczyć na jednolite standardy oceny ich zgłoszeń. CP13 podkreśla również konieczność stosowania zasady proporcjonalności – jeżeli zła wiara dotyczy tylko części zgłoszenia, możliwe jest unieważnienie prawa ochronnego jedynie w odniesieniu do tych towarów lub usług, których dotyczy nieuczciwe działanie.
